ასე იწყება რუსეთში დაბადებული ბრიტანელი ჟურნალისტის, პიტერ პომერანცევის წიგნი სახელწოდებით „არაფერია ნამდვილი და ყველაფერი შესაძლებელია“. ამ წიგნის საშუალებით ავტორი აჩვენებს თანამედროვე რუსეთის პროპაგანდის მანქანას. რუსეთი დღეს მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე დიდი ძალაა, რომელიც აქტიურად ახორციელებს ცრუ ინფორმაციის გავრცელებას და მის სამიზნეს არაერთი სახელმწიფო წარმოადგენს, მათ შორის საქართველო.

ოცდამეერთე საუკუნეში მართლაც ბევრი რამ შეიცვალა, რაც ყველაზე აქტიურად დაკავშირებულია ტექნოლოგიების განვითარებასა და ინტერნეტის ხელმისაწვდომობის ზრდასთან. გაჩნდა ტერმინი „ჰიბრიდული ომი“,რომელიც მოიცავს პროპაგანდისა და დეზინფორმაციის ელემენტებს.

დეზინფორმაცია და მისი სწრაფი გავრცელება დღეს თანამედროვე მსოფლიოს ერთ-ერთ ყველაზე მნიშვნელოვან გამოწვევას წარმოადგენს, რომელიც ყოველდღიურად უფრო აქტუალური ხდება.

საქსტატმა მონაცემების მიხედვით, 15 წლის და უფროსი ასაკის,ინტერნეტის მომხმარებელ მოსახლეობაში, ყველაზე დიდი წილი (95.2%) სწორედ სოციალური ქსელების გამოყენებას უჭირავს.

სოციალური ქსელების აქტიურად გამოყენებას აქვს როგორც დადებითი, ასევე მნიშვნელოვანი უარყოფითი შედეგები. ხშირად ხდება სოციალური მედიის ბოროტად გამოყენება, რაც გამოიხატება დეზინფორმაციის გავრცელებასა და საზოგადოებისთვის არასწორი ან დამახინჯებული სახით ინფორმაციის მიწოდებაში.

ბოლო წლების განმავლობაში საუბარია იმის თაობაზე, რომ დეზინფორმაცია სოციალურ ქსელში აზიანებს საზოგადოებებს და დემოკრატიულ ინსტიტუტებს. ამის საპასუხოდ, სოციალური მედიის პლატფორმებმა მიიღეს გარკვეული ზომები ცრუ ინფორმაციის გავრცელების შეზღუდვის მიზნით.

მიუხედავად სოციალური ქსელების მიერ ყალბი ინფორმაციაზე კონტროლის გამკაცრებისა, დღეს კვლავ აქტიურად ხდება ადამიანების მიერ გაუაზრებლად დეზინფორმაციის გაზიარება.

ჩვენს გამოკითხვაში,შემთხვევითი პრინციპით შერჩეული ადამინების უმეტესობა ამბობს,რომ სოციალურ ქსელში არ გაუზიარებია ყალბი ინფორმაცია,თუმცა ეს შედეგები განპირობებულია იმ ფაქტორით,რომ ხშირად მათ უჭირთ დეზინფორმაციის განსხვავება ნამდვილი ამბისგან. ამ პრობლემის მთავარ გამომწვევ მიზეზად კი შეგვიძლია მივიჩნიოთ ინფორმაციის სიჭარბე.

ყალბი ამბავი ეს არის ინფორმაცია, როდესაც ხდება ფაქტების მიზანმიმართულად გაყალბება. ყალბი ამბების გავრცელების სამი მთავარი მიზეზი შეიძლება გამოვყოთ,ეს არის ფინანსური სარგებლის მიღება, პოლიტიკური მოტივები და მედიაწიგნიერების დაბალი დონე საზოგადოებაში.

ფინანსური სარგებლის მიღების მიზნით აუდიტორიის დაინტერესება სწორედ ყალბი ამბებით ხდება, როდესაც თანხის გამომუშავება ვებ-ბმულზე ‘’დაკლიკვით’’ არის შესაძლებელი. მსგავს ვებ-გვერდებს Clickbite საიტებსაც უწოდებენ. მეორე და ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი მიზეზი ყალბი ამბების გავრცელების არის პოლიტიკური მოტივები,როდესაც სხვადასხვა პოლიტიკური ჯგუფები ცდილობენ საკუთარი ინტერესების შესაბამისად მოახდინონ გავლენა საზოგადოების აზრის ფორმირებაზე.მესამე მიზეზი, რაც ხელს უწყობს დეზინფორმაციის გავრცელებას ეს არის მედიაწიგნიერების დაბალი დონე საზოგადოებაში.

აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ ყოველდღე იზრდება ხელმისაწვდომი ინფორმაციის მოცულობა,რაც ადამიანებისთვის ართულებს ინფორმაციაზე კონტროლის დამყარების შესაძლებლობას. იმისათვის, რომ მარტივად არ მოვექცეთ ყალბი ინფორმაციის ან კონსპირაციის თეორიების გავლენის ქვეშ მნიშვნელოვანია გამომუშავებული გვქონდეს ინფორმაციის დახარისხების, ანალიზის და შეფასების უნარი.

ყალბი ამბების გავრცელება ხდება ბოტების და ტროლების მიერ მიზანმიმართულად,თუმცა ადამიანები, რომლებიც ამ სქემაში არ არიან ჩართულები ასევე მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ ცრუ ინფორმაციის გავრცელებაში, რადგან მათზე გავლენას ახდენს სხვადასხვა ფაქტორები, რაც მნიშვნელოვნად ართულებს დეზინფორმაციასთან ბრძოლის პროცესს, როგორც ამ საკითხებზე მომუშავე ორგანიზაციებისთვის,ასევე სოციალური მედიის პლატფორმებისთვის. ბოლო პერიოდში ძალიან აქტიურად ხდება ყალბი ამბების გავრცელება რეალური ადამიანების მიერ.

ფსიქოლოგი ჯანა ჯავახიშვილი გამოყოფს დეზინფორმაციის გავრცელების ძირითად ფაქტორებს.იგი მიიჩნევს,რომ ფინანსური სარგებლის გარდა ასევე არსებობს ფსიქოლოგიური ფაქტორები,რაც გავლენას ახდენს ადამიანის ემოციებზე, დაიჯეროს და გააზიაროს დეზინფორმაცია და კონსპირაციის თეორიები სოციალურ ქსელში.

იდეზინფორმაციაზე საუბრის დროს მნიშვნელოვანია აღვნიშნოთ გავრცელებული ყალბი ინფორმაციის სხვადასხვა ტიპები. ყალბი ინფორმაცია შეიძლება იყოს გამოგონილი ამბავი, მანიპულაციური შინაარსი, სატირა და იუმორი. მსგავსი ტიპის ყალბი ინფორმაცია სოციალურ ქსელებში ვრცელდება ჯგუფების, ყალბი პროფილების და გვერდების საშუალებით. ყალბი ინფორმაციის გავრცელება ხდება როგორც ტექსტის ასევე ფოტომანიპულაციის და ვიდემანიპულაციის საშუალებით. ფოტო და ვიდეომანიპულაცია პროპაგანდის მუშაობის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაწილია, რაც საზოგადოებაში მეტ დამაჯერებლობას იწვევს და მკითხველიც ბევრად მარტივად ექცევა მათი გავლენის ქვეშ.

მიუხედავად Facebook - ის მიერ საქართველოში გაუქმებული ანგარიშებისა,დღეს კვლავ აქტიურად მუშაობს არაერთი ჯგუფი სოციალურ ქსელებში პროპაგანდის გავრცელების მიზნით.

ბოლო პერიოდში განსაკუთრებით აქტუალურია ოპოზიციის დისკრედიტაციის მიზნით წარმოებული პროპაგანდა, მაგალითად ბოლო პერიოდში აქტიურობენ შემდეგი ფეისბუქ გვერდები: პოლიტიკური მოთვალთვალე, არქივი, დავასრულოთ. აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ მეტი დამაჯერებლობისთვის მათ მითითებული აქვთ საკონტაქტო ინფორმაცია, Twitter ის ანგარიში და ვებ-გვერდი. Facebook ის სამივე გვერდს მითითებული აქვს ერთიდაიგივე ვებ-გვერდი, რაც მიგვანიშნებს იმაზე, რომ ზემოთ აღნიშნული ყველა პროპაგანდისტული გვერდი ერთი ჯგუფის მიერ არის მართული.

იმისათვის, რომ სოციალური ქსელების საშუალებით მივიღოთ სწორი ინფორმაცია აუცილებელია ინფორმაციის გაცნობის დროს შევამოწმოთ წყაროს სანდოობა, გადავამოწმოთ თარიღი, რათა დავრწმუნდეთ რომ ეს ინფორმაცია არ არის ძველი. მნიშვნელოვანია არ გამოვიტანოთ დასკვნები მხოლოდ სათაურიდან გამომდინარე, რადგან ხშირ შემთხვევებში სათაური და გავრცელებული ამბის კონტექსტი სრულიად განსხვავდება ერთმანეთისგან. ასევე საჭიროა მოვიძიოთ ინფორმაცია იმავე საკითხთან დაკავშირებით სხვა სანდო წყაროებიდან, რომლებიც შეგვიქმნის რეალურ წარმოდგენას კონკრეტული ამბის ირგვლივ, რამდენად შეესაბამება სიმართლეს და არის თუ არა გადმოცემული შესაბამისი კონტექსტით.

აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) მრჩეველი საჯარო პოლიტიკის და ანგარიშვალდებულების საკითხებში, ნოდარ ტანგიაშვილი გვესაუბრა იმის შესახებ თუ რა ახდენს გავლენას ჩვენ მიერ სოციალურ ქსელებში დეზინფორმაციის გაზიარებაზე